Intimiteit en lijfelijke ervaringen - Groenewoud/Buij en Isa Genzken in Fries Museum

‘De mens wordt altijd door verschillende krachten, meningen, waarnemingen en methodieken gedwongen om te kiezen en zijn standpunt te bepalen.’ In 1993 was die constatering voor het kunstenaarsduo Groenewoud/Buij uitgangspunt voor de tentoonstelling ‘Dubio’ in het Fries Museum. De bijzondere relatie met het tweetal wordt momenteel in datzelfde museum benadrukt met ‘Between the Ears’, een project waarmee Gerard Groenewoud en Tilly Buij de museumbezoekers in hun woonplaats Leeuwarden een nieuw millennium binnenloodsen.

De stelling van zes jaar geleden staat nog steeds overeind. Ook in het recente werk van de twee kunstenaars fungeert de mens nog steeds als epicentrum temidden van wijdvertakte structuren en netwerken. In objecten en installaties van Groenewoud/Buij komen herhaaldelijk vormen voor die de hoedanigheid aannemen van een zenuwcentrum: een energetisch, rationeel of religieus middelpunt. De diabolovorm is een dankbaar uitgangspunt voor het tweetal, omdat die vorm in één oogopslag duidelijk maakt waar het in hun werk om gaat. Vanuit een vibrerend en inspirerend centrum worden nieuwe signalen of impulsen uitgezonden die vervolgens hun eigen weg zoeken. Daarin schuilt de essentie van conceptuele kunst die gemaakt wordt met de intentie om ideeën, opvattingen en inzichten te verbeelden en te verspreiden.

Olifantenoren

De titel van de tentoonstelling die t/m 2 januari te zien is, verwijst naar een object dat bestaat uit een organische vorm van epoxyhars ingeklemd tussen twee houten beeldelementen. Die kurkvormige onderdelen houden als een paar grootformaat olifantenoren contact met de buitenwereld. Nog opvallender is het wankele, melancholieke paard dat evenwicht zoekt door met zijn hoofd tegen een museummuur te leunen. ‘Stability’ heet dit object uit 1999. In die naam gaan gevoel voor understatement en besef van betrekkelijkheid naadloos in elkaar over. In het gewetensvolle oeuvre dat Groenewoud en Buij met de grootst mogelijke zorgvuldigheid hebben opgebouwd, overheerst de twijfel. De hardheidsclausule van zogenaamde zekerheden wordt voortdurend op de proef gesteld. De zorg en toewijding waarmee de objecten zijn vormgegeven en de degelijkheid waarmee ze zijn uitgevoerd, kunnen niet verhullen dat twijfel onderhuids knaagt en dat chaos continu op de loer ligt. Alleen door consequent en doordacht te werken aan de hand van ordeningsprincipes en heldere concepten, is de dreiging van die twee sluipschutters in toom te houden. ‘Het probleem van de natuur is dat zij zo chaotisch is. Haar veelheid en rommeligheid drukt de mens terug achter vensterglas. Slechts een enkeling durft het aan om de wandelschoenen aan te trekken en met de botaniseertrommel op pad te gaan,’ stelde Buij in 1993 vast. Sindsdien is er weinig veranderd. In Leeuwarden is te zien dat de natuur niet alleen chaotisch is, maar ook complex en onrechtvaardig.

Zuiverheid

Opmerkelijk is dat er, ondanks de vervreemdende effecten en de symboliek, ook plaats is voor lijfelijkheid en intimiteit in de installaties van Groenewoud/Buij, al wordt in Leeuwarden wel duidelijk dat beide begrippen op verschillende manieren geïnterpreteerd kunnen worden.

Wim van der Beek